Rốt cuộc thì việc phụ thuộc vào một thứ mơ hồ để quyết định những thứ có thể ảnh hưởng lâu dài đến cuộc sống của bạn là một điều kém thông minh.
Vào đầu những năm 1940, hai mẹ con Katharine Cook Briggs và Isabel Briggs Myers (cả hai đều không được đào tạo về khoa học) đã phát triển Mô hình chỉ số phân loại Myers-Briggs (MBTI) với mục đích giúp phụ nữ – những người mà ở thời điểm đó mới được phép bước vào lực lượng lao động, có thể tìm được công việc phù hợp nhất với tính cách của mình.
Để xây dựng bộ chỉ báo này, họ đã dựa rất nhiều vào các lý thuyết có ảnh hưởng nhưng chưa được chứng minh của Carl Jung. Trong cuốn Psychological Types xuất bản năm 1921, Jung đưa ra giả thuyết rằng con người chủ yếu rơi vào hai nhóm lớn: nhóm cảm nhận (perceivers) và nhóm phán đoán (judgers).
- Nhóm cảm nhận lại chia thành người thiên về cảm giác (sensing) và người thiên về trực giác (intuiting).
- Nhóm phán đoán chia thành người thiên về lý trí (thinkers) và người thiên về cảm xúc (feelers).
Tổng cộng có bốn kiểu người khác nhau, và chúng cũng có thể chia thành hướng nội (introvert) và hướng ngoại (extrovert).
Dựa trên những loại hình mà Jung đề xuất, Katharine Briggs cùng con cái đã chỉnh sửa và mở rộng chúng, tạo ra một hệ thống gồm 16 loại tính cách, trong đó mỗi người được gán một đặc điểm trong từng nhóm thuộc bốn cặp đối lập.
Những năm gần đây, MBTI đang ngày càng nhận được sự tin tưởng của nhiều người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ trong nhóm 18-24 tuổi. Đây là thời điểm mà nhu cầu hiểu bản thân, từ đó định hướng ngành học và việc làm của học sinh, sinh viên đang tăng vọt. Thậm chí, kết quả MBTI còn được hiển thị trên nhiều hồ sơ hẹn hò.
Việc biết mình hướng nội, hướng ngoại, logic hay trực giác chắc chắn có thể mang lại một số lợi ích. Suy cho cùng, ai mà không muốn hiểu sâu sắc hơn về bản thân mình chứ? Tuy nhiên, liệu bạn có nên dựa vào kết quả bài kiểm tra MBTI để đưa ra các quyết định trong công việc và cuộc sống hay không? Trước khi trả lời câu hỏi này, hãy cùng Phong vị đàn ông điểm qua những vấn đề của bài kiểm tra MBTI.
Những vấn đề khi đưa ra quyết định dựa trên các loại tính cách MBTI
Vấn đề 1: Mô hình thử nghiệm không có cơ sở khoa học
Để tạo ra bài test MBTI, Katharine Briggs, con gái bà là Isabel Briggs Myers cùng con rể bà đã lấy các loại tính cách của Jung và điều chỉnh chúng, sao cho mọi người được chỉ định một đặc điểm này hay đặc điểm khác trong mỗi bốn loại, dựa trên câu trả lời của họ cho một loạt câu hỏi có hai lựa chọn.
Nhưng bản thân Carl Jung lại không phải là người theo chủ nghĩa kinh nghiệm, trong khi những phân loại này là kết quả dựa trên quan sát và trải nghiệm cá nhân hơn là các thí nghiệm hay dữ liệu. Ông thừa nhận rằng những loại hình này không phải là tuyệt đối, và nói rằng, “Mỗi cá nhân đều là một ngoại lệ của quy luật”.
Ngoài ra, như đã nói ở trên, Katharine Briggs và những người thân của mình đều không được đào tạo bài bản về tâm lý học khi xây dựng các câu hỏi kiểm tra này.
Vấn đề 2: Các câu hỏi trong bài kiểm tra khẳng định rằng tính cách là nhị phân
Quá trình khảo sát MBTI dựa quá nhiều vào tư duy nhị phân hạn hẹp, vì thế kết quả của nó chỉ là một cái nhìn quá đơn giản về tính cách con người.
Nhưng con người vốn phức tạp. Con người không chỉ hướng nội, hướng ngoại, suy nghĩ hay cảm xúc. Tính cách của chúng ta không gói gọn trong một phạm trù rõ ràng, mà có thể pha trộn giữa các phạm trù khác nhau.
Một ví dụ về điều này là phạm trù hướng nội/hướng ngoại. Với MBTI, một người được chấm điểm là hoàn toàn hướng ngoại hoặc hoàn toàn hướng nội. Tuy nhiên, như chính Jung đã nói , “Không có cái gọi là người hướng ngoại thuần túy hay người hướng nội thuần túy. Một người như thế thì hẳn đã ở trong nhà thương điên rồi. Chúng chỉ là những thuật ngữ để chỉ một khuynh hướng, một xu hướng nhất định mà thôi”.
Do đó, MBTI và kết quả của nó không thực sự đáng tin cậy. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng 50% số người đã khảo sát sẽ được phân vào một kiểu tính cách khác khi họ làm lại bài kiểm tra này lần thứ hai, ngay cả khi khoảng thời gian giữa hai lần làm rất ngắn (khoảng 5 tuần). Và điều này lại là minh chứng để chỉ ra một vấn đề khác của bài test MBTI:
Vấn đề 3: Các câu hỏi trong bài kiểm tra giả định rằng tính cách là không thay đổi
Nhà tâm lý học kiêm nhà nghiên cứu chính Sanjay Srivastava đã từng chia sẻ trong một bài viết của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA) rằng: “Một trong những lý thuyết lớn về tính cách cho rằng các đặc điểm tính cách phần lớn được quyết định bởi yếu tố di truyền, và vì thế, sự thay đổi trong các đặc điểm này sẽ chậm lại khi các chức năng trưởng thành khác chậm lại.”
Tuy nhiên, nghiên cứu của ông cho thấy điều đó không đúng.
Qua nghiên cứu 132.515 người trưởng thành trong độ tuổi từ 21 đến 60, Srivastava phát hiện rằng các đặc điểm tính cách không hề cố định và vĩnh viễn về mặt di truyền. Những đặc điểm như tính tận tâm (conscientiousness) và dễ hòa đồng (agreeableness) tăng lên khi người tham gia thí nghiệm lớn tuổi hơn. Ngược lại, tính cởi mở (openness) lại giảm dần theo thời gian.
Tất cả những điều này là lý do tại sao hầu hết các nhà tâm lý học đã từ bỏ bài trắc nghiệm Myers-Briggs. Nhưng bất chấp những hạn chế của nó, MBTI vẫn tiếp tục được nhiều người sử dụng như một công cụ để định hướng nghề nghiệp, tuyển dụng, xây dựng đội ngũ cùng nhiều mục đích khác.
Vậy, MBTI thực sự có ích ở điểm nào?
Nếu có một điều mà MBTI làm tốt, thì đó là cung cấp một điểm khởi đầu cho việc khám phá bản thân, hoặc gợi mở những cuộc trò chuyện hữu ích về cách chúng ta tương tác và làm việc với người khác.
Tuy nhiên, ngoài điều đó ra, không nên quá tin tưởng vào những dự đoán của MBTI. Có lẽ, càng là những thứ phức tạp thì người ta lại càng cố gắng hệ thống và phân loại chúng thành những thang đo và chuẩn mực. Nhưng rốt cuộc thì việc phụ thuộc vào một thứ mơ hồ như bài test MBTI để quyết định những thứ có thể ảnh hưởng lâu dài đến cuộc sống của bạn là một điều kém thông minh.
